مهارت تعادل در کودکان و هماهنگی حرکتی بسیار مهم است. تقویت مهارت‌ تعادل در کودکان بر بسیاری از جنبه‌های زندگی روزمره آنها تاثیر می‌گذارد. از انجام ورزش‌های رقابتی گرفته تا لباس پوشیدن و بستن کفش و دوچرخه سواری و غیره. با تمرین، بچه‌ها می‌توانند هماهنگی و تعادل خود را بهبود بخشند و یاد بگیرند که در حین انجام یک کار، بدن خود را پایدارتر و متعادل‌تر نگه دارند. فعالیت‌های زیادی وجود دارد که بچه‌ها می‌توانند در آنها شرکت کنند تا روی هر دو این مهارت‌ها تاثیر بگذارد و در عین حال برای کودک سرگرم کننده نیز باشد. در ادامه این مطلب در مورد مهارت تعادل در کودکان و اهمیت آن صحبت خواهیم کرد. همچنین روش‌های تقویت مهارت تعادل در کودکان را بررسی خواهیم کرد و در نهایت به این سوال پاسخ خواهیم داد که تعادل در کودکان چگونه ایجاد می‌شود؟

تعادل و هماهنگی حرکتی چیست؟

تعادل و هماهنگی، دو بعد حیاتی از مهارت‌های حرکتی درشت هستند. این دو مهارت به کودکان کمک می‌کنند که در حین انجام کارهای فیزیکی، حرکات کنترل شده بدنی خود را توسعه دهند و به تعادل بیشتری برسند. مهارت تعادل در کودکان، به توانایی نگه داشتن بدن در یک موقعیت کنترل شده در حین انجام یک عمل خاص اشاره دارد. دو نوع تعادل وجود دارد. تعادل پویا و تعادل ایستا.

تعادل پویا زمانی است که فرد بتواند در حین حرکت، تعادل بدن خود را حفظ کند.

تعادل ایستا زمانی است که فرد با کنترل، یک موقعیت ثابت را نگه می‌دارد.

این دو نوع تعادل، برای زندگی راحت روزمره، ایمن و ضروری هستند زیرا به کودکان اجازه می‌دهند تا در محیط‌های مختلف به فعالیت بپردازند و در بسیاری از فعالیت‌های متنوع شرکت کنند و در عین حال کنترل بدن خود را در دست داشته باشند.

هماهنگی اما کمی با تعادل متفاوت است. این به توانایی کودک در حرکت دادن اعضای بدن خود به شیوه‌ای کاربردی و هماهنگ اشاره دارد. یعنی کودک بتواند در زمان مشخص آن حرکت بدنی خاصی که برای فعالیت خاص انجام دارد را به خوبی انجام دهد. مانند یک دروازه بان فوتبال که می‌تواند در زمان مناسب واکنش مناسبی از خود نشان دهد. این مورد تقریبا همانی است که به هماهنگی عصب و عضله نیز معروف است. هنگامی که بدن در حال انجام وظایف پیچیده است، مغز سیگنال‌های متعددی را دریافت می‌کند. هماهنگی، به پردازش این سیگنال‌ها برای حرکت موثر بخش‌های خاص بدن کمک می‌کند.

هماهنگی دست و چشم، نمونه‌ای عالی از استفاده از پیام‌های دیداری برای اطلاع رسانی به واکنش‌های فیزیکی است. فعالیت‌های بدنی، کلید بهبود مهارت هماهنگی و تقویت مهارت تعادل در کودکان است.

اهمیت تقویت مهارت تعادل در کودکان

مهارت هماهنگی و مهارت تعادل در کودکان، اهمیت و فواید متعددی دارد و بسیار برای رشد کودک ضروری هستند. در اینجا دلایل اصلی مهم بودن این مهارت‌ها برای کودکان آورده شده است:

• باعث می‌شود تا کودکان وظایف روزمره خود را آسان‌تر انجام دهند. وظایفی مانند مسواک زدن، لباس پوشیدن، کمک در انجام کارهای خانه، تمرینات ورزشی و بازی‌های مدرسه، همه و همه فعالیت‌های روزمره کودک است که رشد مهارت تعادل در کودکان باعث بهبود در این فعالیت‌ها می‌شود. مهارت‌ تعادل در کودکان به بچه‌ها این امکان را می‌دهد که استقامت بدنی خود را افزایش دهند و خستگی و خمودگی را به حداقل برسانند.
• باعث جلوگیری از صدمات و حوادث خواهد شد. هنگامی که کودکان به تعادل و هماهنگی تسلط پیدا کنند، پایدار تر خواهند شند و می‌توانند بدن خود را بهتر کنترل کنند که این می‌تواند به طور بالقوه احتمال تصادفات و صدمات ناشی از عدم تعادل را کاهش دهد. یک کودک با هماهنگی بدنی قوی، می‌تواند کارهایی مانند راه رفتن روی سطوح ناهموار یا شرکت در فعالیت‌های ورزشی رو بدون از دست دادن تعادل خود انجام دهد.
• باعث ایجاد و افزایش اعتماد به نفس می‌شود. تقویت مهارت تعادل در کودکان باعث می‌شود که کودک توانایی‌ خود را در انجام وظایفی که نیاز به تعادل و هماهنگی دارند تشخیص می‌دهد و این موضوع می‌تواند عزت نفس و اعتماد به نفس او را نسبت به بدنش افزایش دهد. تعادل و هماهنگی توسعه‌یافته و پیشرفته به بچه‌ها اجازه می‌دهد تا در فعالیت‌های مختلف شرکت کند و ریسک‌های دقیق و محاسبه شده را برای بهبود سایر مهارت‌های فیزیکی بپذید.
• باعث توسعه روابط بین فردی می‌شود. اعتماد به نفس به کودکان کمک می‌کند تا روابط بین فردی سالمی برقرار کنند. ایجاد تعادل و مهارت‌های هماهنگی به کودک این امکان را می‌دهد که به بدن خود اعتماد کنند و بدون شک و تردید در فعالیت‌های مختلف با دیگران شرکت کنند. این به بچه ها این امکان را بدهد تا شبکه‌ای از دوستان و همسالان برای خود شکل دهند و مهارت‌های اجتماعی خود را افزایش دهند.

تعادل کودکان چگونه ایجاد می‌شود؟

رشد تعادل و هماهنگی در کودکان نیازمند ویژگی‌های متنوعی است که مصالح و زیرساخت‌های مهارت تعادل در کودکان را شکل می‌دهد. این مصالح به بچه‌ها اجازه می‌دهند تا تعادل و هماهنگی را به درستی رشد داده و بهبود ببخشند.

• توجه و تمرکز: حفظ توجه به یک کار خاص برای مدت طولانی و بدون هیچ چالشی در ایجاد مرکز ثقل. مانند تمرکز بر روی یک پا ایستادن.
• آگاهی از بدن: درک حرکت و فضای بدن در ارتباط با سایر اعضای بدن و اشیا در محیط اطراف مانند سر خوردن از روی سرسره.
• یکپارچه‌ کردن دو طرف: توانایی استفاده همزمان از هر دو طرف بدن، مانند ضربه زدن به توپ بیسبال در حالی که چوب را با هر دو دست گرفته اند.
• عبور از خط وسط: توانایی عبور دادن یک پا یا یک دست از خط وسط بدن برای انجام یک کار خاص. مثلا بالا زدن آستین لباس.
• حرکت ایزوله: داشتن کنترل و ثبات در بقیه قسمت‌های بدن هنگام حرکت دست و پا برای فعالیت‌هایی مانند شنا کردن یا پرتاب توپ بیسبال.
• دست غالب: استفاده از یک دست برای انجام اکثر وظایف که مهارت‌های بازیابی شده را در دست قالب تقویت می‌کند.
• هماهنگی چشم و دست: پردازش تصاویر برای اطلاع رسانی و هدایت حرکت دست برای انجام یک کار خاص مانند گرفتن چیزی که سمت کودک پرتاب می‌شود.
• قدرت عضلانی: توانایی عضلات برای اعمال نیرو در برابر مقاومت، برای انجام فعالیت‌هایی مانند بالا رفتن یا پریدن.
• استقامت عضلانی: توانایی یک عضله یا گروه عضلانی برای اعمال نیرو در برابر مقاومت به طور مداوم. مانند فشار دادن چیزی.
• حس عمقی: اگاهی از حرکت و موقعیت بدن امکان انجام خودکار وظایف را فراهم می‌کند.
• کنترل وضعیتی: توانایی تثبیت گردن و تنه در حین انجام یک کار کنترل شده با دیگر اندام ها.
• خود تنظیمی: حفظ سطح هوشیاری مناسب برای یک سناریو یا کار خاص.
• پردازش حسی: توانایی پاسخ‌دادن سریع و دقیق به محیط اطرف، مانند جاخالی دادن از توپ یا چیزهای دیگر.

نشانه‌های کودک که در هماهنگی و تعادل مشکل دارد

مهارت تعادل در کودکان می‌تواند از طریق تمرین منظم بهبود پیدا کند اما برخی از اختلالات حرکتی می‌تواند تسلط کودکان بر هماهنگی و تعادل بدنی آنها را چالش برانگیز کند. والدین باید به علائم زیر توجه کنند، زیرا این علائم نشان می‌دهد که کودک با تعادل و هماهنگی مشکل دارد.

• تجربه ضعف تعادل در فعالیت‌های روزمره:

  اگر کودک معمولا تعادل ندارد و در انجام کارهای روزمره مانند لباس پوشیدن، پایداری ندارد احتمالا با مشکل مواجه است. این می‌تواند نشان دهنده مشکلات رشدی او باشد. سر خوردن مکرر هنگام راه رفتن یا مشکل در نگه داشتن تعادل خود هنگام بهم خوردن تعادل، برخی از نشانه‌های این مشکل است.

• خشک حرکت کردن:

  یکی دیگر از نشانه‌های کودکی که با مشکلات مربوط به تعادل و هماهنگی دست و پنجه نرم می‌کند، حرکات سفت و خشک در هنگام انجام کارهای فیزیکی است. آنها به صورت روان و نرم حرکت نمی‌کنند و گاهی حرکات آنها ممکن است ربات مانند و آزاردهنده به نظر برسد.

• اجتناب از انجام فعالیت‌های بدنی

  برخی از کودکانی که احساس عدم تعادل دارند ممکن است خودخواسته از شرکت در فعالیت‌های فیزیکی مانند بازی با دیگر کودکان یا ورزش کردن در مدرسه خود داری کنند. آنها ممکن است نسبت به کارهایی مانند بالا رفتن از نردبان یا تاب بازی احساس ترس و ناتوانی کنند.

• دیر رسیدن به نقاط عطف رشدی نسبت به همسالان

  یکی از رایج‌ترین نشانه‌هایی که نشان می‌دهد کودک با تعادل و هماهنگی در چالش است، رسیدن به نقاط عطف رشدی، پس از همسالان خود است. این نقاط عطف ممکن است شامل خزیدن، چهار دست و پا رفتن، غلت زدن یا راه رفتن باشد که در این کودکان دیرتر از بقیه اتفاق می‌افتد. همچنین ممکن است کودکان هنگام تسلط بر مهارت‌های فیزیکی مانند دوچرخه سواری یا فوتبال بازی کردن یا بالا رفتن از درخت با چالش هایی روبرو شوند.

• مشکل در کنترل بدن:

  یکی دیگر از چالش‌های عدم وجود مهارت تعادل در کودکان، این است که کودک برای عدم تجاوز به فضای شخصی دیگران به مشکل بر بخورد یا با شدت بیشتری نسبت به آنچه تلاش می‌کند حرکت می‌کند. آنها اغلب ممکن است به بچه‌های دیگر برخورد کنند یا روی پای دیگران پا بگذارند یا برای کند کردن سرعت و کنترل بدن خود مشکل داشته باشند.

• به سرعت از حرکات فیزیکی خسته شوند:

  برخی از کودکان که با چالش‌های رشد تعادل دست و پنجه نرم می‌کنند، ممکن است سریع‌تر از همسالان خود از فعالیت‌های بدنی خسته شوند. از آنجایی که کنترل بدن برای آنها نیاز به فکر و انرژی بیشتری دارد، معمولا استقامت کمتری نسبت به سایر همسالان از خود نشان خواهد داد.

بازی‌ها و روش‌های تقویت مهارت تعادل در کودکان

فعالیت ها و بازی‌های سرگرم کننده و لذت بخش زیادی وجود دارد که به تقویت مهارت تعادل در کودکان کمک می‌کند. در ادامه چند ایده برای بازی‌های تعادلی و روش‌های تقویت مهارت تعادل درکودکان بیان خواهیم کرد.

۱-راه رفتن روی سطوح ناپایدار

یکی از بهترین فعالیت‌های تعادل بدنی و بهترین راه های تقویت مهارت تعادل در کودکان، راه رفتن بچه‌ها و بازی روی سطوح عمدتا ناپایدار یا ناهموار است. کاوش و گشتن در تجهیزات پارک‌های بازی مانند پله، سرسره، پل و تونل به بچه‌ها کمک می‌کند تا ثبات خود را حفظ کرده و بدن خود را به طور یکنواخت کنترل کنند. بازی روی ترامپولین نیز می‌تواند باعث تقویت مهارت تعادل در کودکان شود.

بچه‌ها باید تعادل خود را دائم آزمایش کنند و روی آن کار کنند تا چابکی و رفلکس‌های آنها تقویت شود. آنها باید کارهایی مانند بالا و پایین رفتن از پله‌های پارک بازی، راه رفتن روی جدول و امثال این حرکات را تمرین کنند تا بتوانند در جهان بهتر و ررحت تر گشت و گذار کنند.

۲- راه رفتن فرغونی

راه رفتن فرغونی نیز یکی از بهترین روش‌های تقویت مهارت تعادل در کودکان است که نیاز به هیچ تجهیزاتی ندارد. از کودک بخواهید که کف دستانش رو روی زمین گذاشته، آرنج را صاف کند و بالاتنه خود را بالا نگه دارد، سپس شما به گونه‌ای که مطمئن باشید تمام وزن کودک را تحمل می‌کنید، پاهای او را گرفته و بالا ببرید. کودک می‌تواند با استفاده از بازوی خود برای راه رفتن استفاده کند. البته دقت کنید که این بازی در مسافت‌های کوتاه انجام شود زیر دست‌های کودکان توان تحمل وزن خودشان را برای مدت زیاد ندارد.

این بازی به بچه‌ها اجازه می‌دهد تا تعادل بدن خود را به روش‌های جدید و از طریق موقعیت‌های منحصر به فرد حفظ کند. همچنین یک فعالیت سرگرم کننده و آسان است که بچه‌ها از آن لذت خواهند برد. البته مطمئن باشید که همیشه یک بزرگسال در صحنه باشد تا امنیت بچه‌ها به خطر نیفتد.

۳- راه رفتن خرچنگی

راه رفتن خرچنگی نیز یکی فعالیت مفید برای تقویت مهارت تعادل در کودکان و هماهنگی دوجانبه است که به آنها کمک می‌کند تا قدرت و ثبات مرکزی خود را رشد دهد. این کار به فضای زیادی نیز نیاز ندارد.

بچه‌ها می‌توانند با نشستن در حالی که پاهایشان روی زمین است شروع کنند. پاهای آنها درست در جلوی آنها حرکت می‌کند و کودک در حالی که پایین تنه و بالاتنه خود را با کمک بازوها در پشت سر بالا نگه داشته حرکت می‌کند. کودک می‌تواند به پشت روی زمین دراز بکشد. کف پاها و کف دست ها را روی زمین گذاشته و بدن خود را بلند کند و تلاش کند که حرکت کند. آنها می‌توانند در مسیرها و جهت های مختلف حرکت کرده و نحوه راه رفتن یک خرچنگ را تقلید کنند.

۳- لی لی کردن

یکی دیگر از بازی‌هایی که برای تقویت مهارت تعادل در کودکان بسیار مفید می‌باشد، بازی لی لی است. در این بازی کودک نیاز دارد تا حرکات بدن خود را روی هوا و در حال حرکت ناگهان تغییر دهد و اینگونه به هماهنگی و تعادل کودک کمک می‌کند. تبدیل ایستادن یک پا به دو پا و برعکس، پرش روی یک پا و تغییر جهت روی هوا، همه می‌توانند باعث تقویت مهارت تعادل در کودکان شود.

می‌توانید مانند گذشته، زمین لی لی را با گچ روی زمین رسم کنید و به همان روش قدیم، از کودک بخواهید سنگ را روی خانه اول بیندازد و بدون اینکه پای او خط را لمس کند، به آن خانه برود و سنگ را برداشته و برگردد. این کار را به ترتیب برای خانه‌های بعدی نیز انجام می‌دهد. جدای از تمرینات پا، تمرین پرتاب با دقت سنگ نیز به رشد هماهنگی عصب و عضله کودک کمک می‌کند.

۴- ایستادن روی یک پا

اگر به دنبال یک تمرین ساده برای تقویت هماهنگی و مهارت تعادل در کودکان هستید، ایستادن روی یک پا، به همان اندازه که ساده است، می‌تواند مهارت تعادل در کودکان را به چالش بکشد. بچه‌ها با این روش می‌توانند مهارت تعادل خود را به چالش بکشند و ببینند چقدر می‌توانند روی یک پا ثابت بمانند. حتی آنها می‌توانند بالا و پایین بپرند و به اطراف حرکت کنند تا علاوه بر تقویت تعادل، قدرت عضلانی خود را نیز تقویت کنند.

می‌توانید به کودکان اجازه دهید برای شروع از دیوار کمک بگیرند و به مرور از دیوار و نگهدارنده ها دور شوند. حتی می‌توانید در حین بازی، به آنها اشیا یا کیسه هایی بدهید که روی دست نگه دارند تا برای حفظ تعادل، چالش بیشتری نیز داشته باشند. مثلا یک سنگ یا کیسه آب یا هر شی با کمی وزن به یک دست آنها بدهید و کم کم وزن دو طرف بدن را تغییر دهید.

۶- یوگا

یوگا برای بهبود هماهنگی و تقویت مهارت تعادل در کودکان شگفت انگیز است. این بازی به آنها اجازه می‌دهد تا حالت‌های مختلف بدنی را تجربه کرده و از نحوه عملکرد بدن خود آگاه‌تر شوند.

پوزیشن‌های یوگای خیلی زیادی وجود دارد که بچه‌ها دوست دارند آنها را امتحان کنند. حالت درختی شامل ایستادن روی یک پا و بالا آوردن پای دیگر و چسباندن کف پا به قسمت داخلی ران یا زانو است. حالت کمان که شامل دراز کشیدن صاف روی شکم و سپس خم کردن زانوها و رسیدن مستقیم به بازوها برای گرفتن مچ پا است.

یوگا برای سلامتی نیز مزایای زیادی دارد و می‌تواند باعث ایجاد ذهن آگاهی، انعطاف پذیری بهتر، کاهش اضطراب، افزایش تمرکز و افزایش سلامت قلب شود.

۷- بازی توییستر

بازی فکری توییستر یک بازی سرگرم کننده است که به بچه‌ها فرصت این را می‌دهد که به همان اندازه که روی مهارت‌های اجتماعی و بین فردی خود کار می‌کنند، روی مهارت‌های حرکتی ظریف و درشت خود نیز کار کنند. می‌توانید این بازی را به صورت آماده تهیه کرده یا روی یک پلاستیک یا تخته بزرگ یا حتی کف زمین، دایره‌های رنگی ۶ ردیفه و با فاصله مناسب بچسبانید. بچه‌ها عاشق پیدا کردن راه‌هایی برای رسیدن به هر رنگ در عین حفظ تعادل هستند. بچه‌های بزرگتر احتمالا از این بازی لذت بیشتری خواهند برد، زیرا هماهنگی و آگاهی بدنی بیشتری دارند.

۸- بازی گرفتن

بازی گرفتن ( به سبک گیرنده های توپ در بیسبال) می‌تواند به ایجاد هماهنگی دست و چشم برای بچه‌ها کمک کننده باشد و باعث تقویت مهارت تعادل در کودکان شود. این بازی از کودکان می‌خواهد تا از اطلاعات بصری که جمع آوری می‌کنند برای آگاهی از نحوه واکنش فیزیکی خود استفاده کنند. آنها واکنش موثری را برای گرفتن توپ و اعمال مقادیر مختلف نیرو برای پرتاب توپ به جایی که می‌خواهند تمرین خواهند کرد.

بازی گرفتن یا Catch همچنین باعث افزایش تمرکز نیز می‌شود و به بچه‌ها کمک می‌کند تا مهارت‌های مهمی را که می‌توانند برای ورزش یا بازی‌های متخلف در طول زندگی به کار بگیرند، رشد دهند.

۹- مجسمانه

بازی مجسمانه یا رقص فریز نیز یک بازی سرگرم کننده است که بچه‌ها قطعا آن را دوست خواهند داشت. بازی‌های زیادی وجود دارد که در آن فریز شدن و مجسمه شدن ناگهانی وجود دارد. تنها کاری که برای این بازی باید انجام دهید این است که شروع به پخش موسیقی کنید و از کودک بخواهید تا زمانی که موسیقی پخش می‌شود برقصد. وقتی موسیقی متوقف شد، بچه‌های باید در هر موقعیتی که قرار می‌گیرند منجمد شوند. این می‌تواند به آنها کمک کند تا تعادل و آگاهی بدن را به شیوه‌ای لذت بخش تمرین کنند.

همچنین می‌توانید از کودکان بخواهید که به دو گروه تبدیل شوند، یک گروه یک فعالیت را انتخاب کرده و از گروه یا فرد دیگر بخواهند که آن فعالیت را مانند پانتومیم اجرا کند. سپس هر زمان که گفته شد، گروهی که در حال ایفای نقش هستند باید در همان حالت فریز و خشک شوند. گروهی که بیرون است نیز باید تلاش کند با حرکات مختلف و بدون لمس، کاری کند که گروه فریز شده به خنده افتاده و تعادل خود را از دست بدهد.