ما بزرگسالان در حال حاضر به راحتی می‌فهمیم که دیگران افکار، عقاید و خواسته‌ها و همچنین تفکرات خاص خود را دارند، اما زمانی بوده است که ما هم از این موضوع آگاه نبوده‌ایم. برای اینکه کودکان بتوانند درمورد اهداف و عقاید دیگران نتيجه‌گیری دقیقی داشته باشند، باید یک تئوری ذهنی بسازند. بیایید این مسئله را در قالب یک داستان کوتاه مرور کنیم: «یک دختر کوچک تمام بلوک‌های اسباب‌بازی خود را در یک ظرف قرار می‌دهد و سپس اتاق را ترک می‌کند. درهمین‌حال، کسی وارد می‌شود و اتاق را مرتب می‌کند و بلوک‌ها را در جعبهدیگری می‌گذارد. کمی بعد، دختر کوچک برمی‌گردد و می‌خواهد یک برج بلوکی بسازد. او کجا به دنبال بلوک‌ها می‌گردد؟». همان‌طور که مطالعات مختلف نشان داده است، بچه‌های کوچک‌تر احتمالاً خواهند گفت او جعبه‌ای را که بلوک‌ها در آن قرار دارد باز می‌کند. البته این موضوعی است که کودک در حدود ۴ یا ۵ سالگی است آن را درک می‌کند و آنچه بچه های کوچک می گویند لزوماً واقعی نیست. بنابراین آنها قادر خواهند بود پاسخ دهند که او در ظرف اصلی وجایی که ابتدا بلوک‌ها را در آن قرار داده بود، به دنبالشان خواهد گشت.
داشتن یک تئوری ذهنی تأثیر بسزایی بر کودکان می‌گذارد؛ زیرا باعث می‌شود آنها توانایی مشاهددیگران و معنی کردن رفتارهای آنها را داشته باشند. نظریه ذهن، اساساً در زمینه دو مهارت مهم رشد یعنی رشداجتماعی و رشد شناختی به کودکان کمک می‌کند.

تأثیر اجتماعی تئوری ذهن

تئوری ذهن، به مثابه یک ابزار مهم اجتماعی به کودکان اجازه می‌دهد درباره رفتار دیگران توضیح دهند و آن را پیش‌بینی کنند. همکاری و رقابت هر دو نیاز به درک درستی از وضعیت روانی دیگران دارد؛ زیرا برای موفقیت در هریک از این کارها شناخت عقاید، خواسته‌ها و اهداف دیگران ضروری است. در حین رقابت، باید بدانیم که مقاصد طرف مقابل چه زمانی با اهداف ما در تضاد است تا بتوانیم بر آنها غلبه کنیم. از طرف دیگر، رفتار ‌دوستانه و همکاری هم نیازمند دانش کافی درباره آنچه دیگران بدان تمایل دارند و خواهان آن هستند، می باشد. و همچنین درک اینکه دیگران چه فکری درباره ما می‌کنند مهم است. برای مثال، دانستن اینکه اگر خودخواه باشیم، دیگران درباره ما فکر خوبی نمی‌کنند، و بالعکس در ساختن موضوع تئوری ذهن مهمی است به‌علاوه، درک اهداف شخص دیگر به کودکان کمک می‌کند بین رفتارهای ناخواسته و رفتارهایی که با سوء نیت انجام می‌شود، تفاوت قائل شوند.

تأثیر شناختی تئوری ذهن

تئوری ذهن به کودکان اجازه می‌دهد اَشکال خاصی از استدلال را به دست آورند و گام‌های بزرگی در رشد شناختی خود بردارند. یکی از بزرگ‌ترین آنها، توانایی استفاده از نمایش متغیر است. اما نمایش متغیر به چه معنی است؟ به بیان ساده، نمایش متغیر بدان معناست که بتوانید در مورد افکار شخصی دیگران و تصور آن ها ار دنیای واقعی به درستی فکر و قضاوت کنید. برای مثال، بتوانید فکر و قضاوت کنید که عقیده طرف مقابل نادرست است. کاری که هرچند ممکن است ساده به نظر برسد، ولی مستلزم داشتن تئوری ذهنی است.
با این تعریف، تئوری ذهنی ، شامل درک مفاهیم بسیار پیچیده‌ای است و این موضوع بدان معناست که گر چه ممکن است ما گمان کنیم یک واقعیت واحد وجود دارد، اما بازهم همه افراد تصورات یکسانی از آن واقعیت واحد نخواهند داشت. بنابراین درک مفاهیمی مانند ذهنی و عینی، هر کدام حقایق و ارزش‌ها مربوط به خود را همراه دارند. برای مثال، درک این تفکر که در مورد یک واقعیت قابلمی توان بحث کرد، درحالی که یک تصور ذهنی قابل‌بحث است، موضوعی چالش بر انگیز است و می تواند نظر افراد در باره آن متفاوت باشد.