اهمیت و جایگاه پدربزرگ و مادربزرگ‌ها برای کمک به رشد کودک مهم و حیاتی است. پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها می‌توانند نقش مهمی در زندگی فرزندان خردسال بازی کنند. بسته به اینکه آنها چقدر دور زندگی می‌کنند و شرایط دیگر مانند ارتباطات خانوادگی و سلامت جسمانی آنها، می‌تواند آنها را تبدیل به مراقب، معلم و همبازی کودکان بکند. آنها مشاور و همراهان قابل اعتمادی برای فرزندان خود هستند که اکنون تبدیل به پدر و مادر شده اند. در بسیاری از خانواده‌ها، پدربزرگ و مادربزرگ به عنوان مراقب کودک فعالیت می‌کنند. آنها در ابتدای تولد نوه‌های خود، کنار فرزندانشان هستند تا با تجربه‌ خود در امر بزرگ کردن نوزاد، به پسر و دخترشان در روزهای اول والد بودن کمک کنند.آنها  در برخی از موارد مراقب اصلی کودک هستند و برای پدران و مادران شاغل، یک نیروی کمکی بسیار ارزشمند. آنها چه نزدیک زندگی کنند و چه دور باشند، عشق و صمیمیت عاطفی و احساسی که ایجاد می‌کنند تاثیر مثبت و بزرگی بر رشد سالم نوه‌شان دارند. در ادامه درباره اهمیت نقش پدربزرگ و مادربزرگ در تربیت کودکان  مفصل صحبت خواهیم کرد. با ما همراه باشید.

۴ نقش مهم پدربزرگ و مادربزرگ‌ها در تربیت کودک

اهمیت نقش پدربزرگ و مادربزرگ در تربیت کودکان می‌تواند در مواردی مهم و حیاتی باشد. در ادامه این مطلب ۴ نقش اصلی که پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها ایفا می‌کنند را خواهید خواند.

۱-با تجربه هستند

داشتن یک نوزاد کوچک بسیار حس خوب و لذت بخشی است اما همیشه آسان نیست. مخصوصا برای والدینی که اولین کودک خود را به دنیا می‌آورند و تا بحال با نوزادی ارتباطی نداشتند. بچه‌های کوچک آنقدر سریع رشد می‌کنند و بزرگ می‌شوند که روال فرزندپروری‌ای که  شما از آن استفاده می‌کنید، ممکن است روز بعد جوابگو نباشد. اکثر والدین در این شرایط، ترجیح می‌دهند از منبع اطلاعاتی اصلی خود یعنی پدر و مادرشان کمک بگیرند و اعتمادی که به صحبت‌های آنها دارند، به هیچ منبع اطلاعاتی دیگری ندارند. تجربه‌های زیسته و خرد و درک پدربزرگ‌ و مادربزرگ‌ها می‌تواند در لحظات ناامیدی و لحظات سخت، امید پدران و مادران باشد. البته برخی از توصیه‌های پدربزرگ و مادربزرگ‌ها ممکن است با آنچه که اکنون در مورد کودک و رشد کودک می‌دانیم همسو نباشد. مثلا اینکه کودک را باید لوس کرد یا نه؟ یا چقدر به کودک سخت گرفت؟ شاید در این موارد آنها آسان‌گیرتر باشند اما شهود و دیدگاه بلندمدت آنها می‌تواند برای والدینی که دچار تردید و سردرگمی هستند بسیار آرامش‌بخش باشد. آنها می‌دانند که چیزی به عنوان والدین کامل وجود ندارد و در هر صورت باید پذیرفت که همه چیز به بهترین شکلی که فرزندانشان می‌خواهند پیش نخواهد رفت.

۲- معلمانی صبور هستند

پدربزرگ و مادربزرگ‌ها می‌توانند هنگام وقت گذراندن با نوه‌هایشان، شور و شوق خاصی را برای آنها به ارمغان بیاورند و این به کودک کمک می‌کند تا یادبگیرد و رشد کند. آنها با بازی کردن، صحبت‌ کردن های طولانی و داستان گفتن، به کودکان کمک می‌کنند تا چیزهای جدیدی بیاموزند. پدربزرگ و مادربزرگ‌ها با گفتن داستان‌ها و به اشتراک گذاشتن سنت‌های خانوادگی و فرهنگی به طور مستقیم‌‌تری آموزش می‌دهند. آنها همچنین در موقعیتی منحصر به فرد برای تقویت محدودیت‌ها و آموزش‌های والدین کودک قرار دارند و در عین حال که به حرف‌های نوه‌هایشان گوش می‌دهند، سعی می‌کنند آنها را درک کنند و این به کودکان احساس بسیار خوبی می‌دهد.

معمولا پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها به دلیل توجه بیشتر به کودک، مقبولیت بیشتری هم نزد کودکان دارند. به قولی بچه ها بیشتر به حرف آنها گوش می‌دهند، اینجاست که نقش مهم پدربزرگ و مادربزرگ برای تثبیت آموزش‌های والدین نمایان می‌شود. همچنین اینگونه، می‌توان بن بست هایی که بین والدین و کودکان به وجود آمده، با نقش میانجی پدربزرگ و مادربرزگ‌ها از بین برود.

اینکه بگوییم چه مقدار ارتباط کودک با پدربزرگ و مادربزرگ‌ها لازم است یا مقدار نرمال آن چقدر است عملا ممکن نیست اما مطالعات نشان داده‌اند که حضور فعال پدربزرگ و مادربزرگ‌ها می‌تواند به رشد اعتماد به نفس کودکان، مقابله با استرس و کاهش مشکلات رفتاری با افزایش سن کمک کند.

اهمیت نقش پدربزرگ و مادربزرگ در تربیت کودکان زمانی که کودکان به دنبال یادگیری و تجربه‌های جدید هستند بیشتر مشخص می‌شود. پدربزرگ و مادربزرگ‌ می‌توانند به عنوان یک تیم اختصاصی تشویق‌کننده برای کودکان باشند. آنها مدام در حال تشویق کردن و انرژی دادن به نوه‌هایشان هستند و از هر ابتکار و خلاقیت آنها ذوق زده می‌شوند. این حمایت و تشویق‌ها، سنگ بنای عزت نفس کودکان است.

۳- از کودکان مراقبت می‌کنند

بسیار از مادران و پدران جوان، پدر و مادرشان را به عنوان مراقب و پرستاری دلسوز و قابل اعتماد  در نظر می‌گیرند. مطالعات نشان می‌دهند که از هر ۳ کودک زیر ۵ سال، یک نفر در زمانی که والدینشان سر کار هستند، توسط پدربزرگ و مادربزرگشان نگهداری می‌شوند. این آمار می‌تواند در جوامع وابسته‌ تر و سنتی تر افزایش نیز داشته باشد. در حالی که بسیاری از پدربزرگ و مادربزرگ‌ها با این چالش روبرو می‌شوند، اما این وظیفه برای آنها خیلی هم آسان نیست. از هر ۵ پدربزرگ و مادر بزرگی که وظیفه مراقبت از نوه را بر عهده می‌گیرند، ۲ تای آنها می‌گویند که این وظیفه برای آنها خسته کننده است و برای انجامش دشواری دارند. اما به هرحال اکثر پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها می‌توانند ساعت‌ها با نوه‌شان وقت بگذرانند، البته به شرطی که از شرایط جسمی مناسبی برخوردار باشند و کودکان نیز نحوه درست رفتار و احترام گذاشتن را بداند.

۴- عشق می‌ورزند

خیلی از بچه ها، والدین دیگر را گاهی بهتر از پدرو مادر خودشان می‌دانند در صورتی که پدربزرگ و مادربزرگ خود را، بهترین پدربزرگ و مادربزرگ دنیا می‌دانند. اینگونه اثر عشق و محبت بی دریغ و نامشروط را متوجه می‌شوید. مهمترین چیزی که پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها برای نوه‌های خود به ارمغان می‌آورند، عشق و محبت است. توجه مثبت نامشروط، چیزی است که تمام کودکان در سال‌ها اولیه زندگی به آن نیاز دارند. منظور از توجه مثبت نامشروط این است که کودکان، دوست داشته شدن خود را وابسته به رفتار خاصی نداند و با ترس دوست نداشته شدن احتمالی پدر و مادرش زندگی نکند. زمانی که مادر یا پدری به کودک خود می‌گوید که اگر فلان کار را بکنی دوستت ندارم، کودک متوجه می‌شود که حتی امن ترین نقطه زندگی اش هم به اندازه‌ای که فکر می‌کرد، امن نیست. بنابراین دچار اضطراب می‌شود. اما پدربزرگ و مادربزرگ‌ها کسانی هستند که بی قید و شرط توجه می‌کنند، می‌پذیرند و عشق می‌ورزند.

نوزادان، کودکان نوپا و کودکان پیش‌دبستانی از طریق روابط نزدیک و زمانی که با بزرگترهای خود می‌گذرانند، زندگی و اصول آن را یاد می‌گرند و رشد می‌کنند. توجه، تعامل و عشق بی قید و شرط پدربزرگ و مادر بزرگ به کودک خردسال کمک می‌کند تا احساس امنیت و آرامش کند و این چیزی است که آنها برای رشد سالم مغز به آن نیاز دارند.

عشق پدربزرگ و مادربزرگ ها تاثیر واقعی و ماندگاری بر آینده کودک خردسال می‌گذارد. بر اساس پژوهش‌ها، کودکانی که در سنین پیش از دبستان و دبستان ارتباط نزدیک و صمیمی با پدربزرگ و مادربزرگ خود دارند، در آینده احساسات قوی تری نسبت به خانواده و هویت خانوادگی خود نشان می‌دهد. عزت نفس بیشتری دارد و می‌تواند در آینده والدین بهتری باشد. تحقیقات همچنین نشان داده است که یک رابطه نزدیک‌ با نوه ها، برای پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها نیز خوب است و به زندگی سالم‌تر، شادتر و احتمالا طولانی تر آنها کمک خواهد کرد.

نکاتی برای پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها

وقتی نوه‌ای از راه می‌رسد، بسیاری از مردم مشتاقانه منتظر نقش جدید و مهم خود هستند. این می‌تواند از حمایت‌های عملی مانند مراقب از مادر و نوزاد، پختن غذا و … تا حمایت‌های عاطفی مانند گوش دادن به نگرانی‌های والدین متفاوت باشد.

برخی از پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها خودشان تمایل دارند که نقش مراقبتی از نوه‌ها را، مخصوصا زمانی که والدین کودک در حال کار یا تحصیل هستند، انجام دهند.

با این حال همانطور که در مورد نقش جدید خود فکر می‌کنید، مهم است که نیازها و ترجیحات خود را نیز در نظر بگیرید. این امر خصوصا زمانی که شما از فرزندان مختلف خود صاحب نوه می‌شوید مهمتر هم می‌شود.

به عنوان مثال شما به عنوان پدربزرگ و مادربزرگ، ممکن است هنوز شاغل باشید یا بازنشسته باشید و نیاز به سفرو استراحت داشته باشید و بخواهید زمان‌هایتان را برای خودتان صرف کنید. همچنین مهم است که وضعیت سلامتی و سطح انرژی خود را نیز در نظر بگیرید. اگر بیش از حد تلاش کنید و خود را وقف وظایف مراقبتی از نوه‌هایتان بکنید، احتمالا هیچ کس از این مسئله سود نخواهد برد. حتی نوه‌هایتان. مراقبت زیاد و درگیری زیاد با نوه‌ها، ممکن است باعث شود والدین نوه‌های شما، برخی از وظایف و مسئولیت‌های خود را نادیده گرفته و خواسته یا ناخواسته آنها را به روی دوش شما بیندازند. فراموش نکنید که در اینگونه مواقع بخاطر صلاح خودتان، فرزندانتان و نوه‌هایتان، مرزها را مشخص کنید.

متوجه باشید که شما ممکن است با افزایش تعداد نوه‌ها، نتوانید به اندازه قبل برای آنها وقت و هزینه صرف کنید و لازم است که این مورد را در نظر داشته باشید. اگر آمادگی ندارید که به تنهایی از نوه خود مراقبت کنید آنرا حتما با فرزند خود در میان بگذارید.

نقش بیشتر پدربزرگ‌ و مادربزرگ در جوامع امروزی

اهمیت و جایگاه پدربزرگ و مادربزرگ ها برای کمک به رشد کودکان نسبت به گذشته پررنگ تر شده است. از آنجایی که انسان‌ها نسبت به گذشته عمر طولانی تری دارند، در مقایسه با نسل‌های گذشته زمان بیشتری برای نقش پدربزرگ و مادربزرگ بودن وجود دارد. همچنین افراد به طور کلی فرزندان کمتری به دنیا می‌آورند و این باعث می‌شود که پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها زمان بیشتری برای هر نوه اختصاص بدهند. بنابراین اهمیت نقش پدربزرگ و مادربزرگ در تربیت کودکان انکار شدنی نیست. مطالعات متعددی نشان می‌دهد که در جوامع امروزی، به اشتراک گذاشتن مسئولیت مراقبت از کودک و تربیت در میان دو یا چند بزرگسال افزایش پیدا کرده است. این مطالعات نشادن داده اند که کودکان زمانی سود می‌برند که والدین روابط قوی با پدر و مادر خود داشته باشند و برای تقویت این رابطه نیز توصیه می‌کنند.

هماهنگی پدربزرگ‌ و مادربزرگ با والدین کودک

توافق و کنار آمدن والدین با پدربزرگ و مادربزرگ‌ها، فوایدی هم برای خود والدین هم برای فرزندان دارد. همانطورکه گفتیم زندگی در خانواده‌های سه نسلی نسبت به گذشته شایع تر شده است و اکثر خانواده‌ها به این شکل زندگی می‌کنند. بر اساس پژوهش‌هایی که در چین در سال ۲۰۱۹ انجام شده است، مادرانی که با پدربزرگ و مادربزرگ (بیشتر مادربزرگ) روابط قوی داشتند، تمایل بیشتری نشان می‌داندکه والدین موثر تر و فعال‌تری باشند. همچنین فرزندان این مادران، از نظر اجتماعی، شایستگی های بیشتری از خود نشان می‌داند. پژوهشگران توضیح می‌دهند که پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها با تجربه غنی خود در تربیت فرزندان، می‌توانند حمایتگر و تشویق کننده تازه مادران باشند که این مسئله احساس شایستگی مادران را به عنوان والدین بسیار افزایش می‌داد. و هنگامی که مادران اعتماد به نفس بیشتری احساس کنند، می‌توانند با مثبت اندیشی و پشتکار بیشتر برای رشد فرزندانشان تلاش کنند. مثلا مادربزرگی که به دخترش می‌گوید «تو واقعا مادر خوبی هستی و به تو افتخار می‌کنم»، طبیعتا می‌تواند رابطه ۳ نسلی این خانواده را مستحکم تر کند و هم برای کودک و هم برای مادر، پر از احساس امید خواهد بود.

مطالعات دیگری در سال ۲۰۲۱ نشان می‌دهد که مادران و پدرانی که روابط مثبت و هماهنگی با پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها داشتند، بچه‌هایی با اراده و با پشتکار خواهند داشت. وقتی والدین با پدر و مادر خود یک تیم هستند و هر دو نگاهشان به تربیت کودک تازه یکسان است، اثرات مثبتی روی کودک خواهد گذاشت.

این پژوهش به خوبی می‌تواند نشان دهد که دوگانگی تربیتی و عدم هماهنگی بین والدین با پدربزرگ و مادربزرگ می‌تواند اثرات مخربی داشته باشد.