آنچه در این مقاله میخوانید:
دلبستگی در کودکان، انواع و شدتهای مختلفی دارد، تحتتأثیر عوامل محیطی و موقت، دچار شدت و ضعف میشود و گاهی هم شکل بروز و ظهورش تغییر میکند.
قبل از هرچیزی، در پاسخ به تیتر این یادداشت باید بگوییم، دلبستگی در کودکان نه بهطور مطلق خوب است، و نه بد. هر کودک، با تجه به شرایط و روحیاتش، به نسخهای شخصی نیاز دارد. احکام کلی دربارهی دلبستگی در کودکان، مفید نیستند.
ما در اینجا، به تعریف دلبستگی و انواع آن میپردازیم، تا با اطلاعات بیش تری در اینباره، بهسراغ شناخت فرزندتان بروید.
تعریف دلبستگی
کودکان، بیش از دیگران به حمایت و همراهی اطرافیانشان نیاز دارند. آنها گاهی برای جلب نظر و حمایت اطرافیان، حرکات و رفتار خاصی از خود نشان میدهند. مثلاً زمانی که قرار است مادرشان بیرون از خانه برود، یا آنها را به مهدکودک بسپارد، گریه میکنند.
دلبستگی یک ارتباط عاطفی عمیق میان دو نفر است که به صمیمیت و احساس امنیت منجر میشود. مین دلبستگی و وابستگی تفاوت وجود دارد. وابستگی درگیری عاطفی ندارد و بیشتر به احساس مالکیت نزدیک میشود.
مراحل دلبستگی در کودکان
دو تا سهماهگی: در این مقطع، کودک نسبت به همهی اطرافیان واکنش یکسانی دارد.
سه تا ششماهگی: پاسخهای کودک به اطرافیان، روی افراد خاصی متمرکز میشود. رفتارکودک در این بازهی سنی، انتخابیتر از قبل است. نسبت به رفتن آدمهایی خاص، واکنش مشخصتری دارد.
ششماهگی تا سهسالگی: در این مقطع، واکنش کودک بهشدت اختصاصی میشود. او نسبت به رفتوآمد آدمهای نزدیک مثل پدر و مادر، واکنش شدید نشان میدهد و تفاوت زیادی در دلبستگی میان آدمها دارد. البته به این معنا نیست که با دیگران ارتباط نمیگیرد. شدت زیاد دلبستگی در این بازهی سنی، میتواند منجر به اضطراب جدایی شود. برای خواندن دربارهی اضطراب جدایی، اینجا کلیک کنید.
انواع دلبستگی در کودکان
دلبستگی ایمن: در این حالت، کودک با دیدن مادرش، احساس آرامش میکند. مادر، در برابر گریههای فرزندش حساسیت دارد و توجه او، کودک را آرام میکند.
دلبستگی اجتنابی: در این حالت، حمایت مادر باعث آرامش کودک نمیشود؛ چراکه رفتار مادر نسبت به گریههای کودک با بیتفاوتی همراه بوده است.
دلبستگی ناایمن دوسوگرا: رفتار متناقض مادر، این نوع از دلبستگی را بهوجود میآورد. وقتی مادر گاهی نسبت به احساس دلبستگی کودکش رفتار محبتآمیز دارد و گاهی رفتار قهرآمیز، این حالت اتفاق میافتد. در این وضعیت، کودک در نبود مادرش احساس دلتنگی میکند، اما با دیدن مادرش هم خشمش را بروز میدهد.
از آوک، مقالات دیگری بخوانید:
روابط نزدیک میان کودک و افرادی که از او مراقبت میکنند، نقش بسیار مهمی در تقویت یا تضعیف مهارتهای عاطفی و اجتماعی دارد. تا جای امکان، باید روابط نزدیک کودک روی یک نفر خاص متمرکز نباشد.
اگر مراقبتهای اولیه و رفتارهای حمایتی فقط از سمت مادر باشد، کودک در نبود مادر بهشدت آسیب میبیند. بهطورکلی، اگر رابطهی کودک فقط با یک نفر باشد، با حذف موقت یا دائم آن یک نفر (بنا به هردلیلی)، آسیب زیادی به روابط عاطفی و اجتماعی افراد وارد میشود.
به این ترتیب، نقش پدر در تربیت کودک و سلامت روان آن بسیار مهم است. اگر پدرها در اصلیترین فرایندهای تربیتی و مراقبتی شریک شوند، دلبستگی در کودکان میان پدر و مادر تقسیم میشود. رابطهی میان پدر و کودک نباید به بازی و اوقات فراغت خلاصه شود. بلکه پدر باید در همهی مراحل تربیتی حضور داشته باشد.
عوامل مؤثر بر دلبستگی در کودکان
یکی از مهمترین عواملی که میزان دلبستگی کودک را تعیین میکند، تجربههای عاطفی پیشین است. اگر کودک به عادت دریافته باشد بعد از مدتی دوری از مادر، دوباره به امنیت باز میگردد، در زمان دوری، رفتار کنترلشدهتری دارد.
عامل دیگر، وضعیت جسمانی است. کودکانی که نقصی دارند، یا بهلحاظ جسمی ضعیفاند، بهشکلی ناخودآگاه بیشتر به اطرافیان احساس وابستگی میکنند.
در برخی فرهنگها که روابط اجتماعی میان خانوادهها متداولتر است، تحمل دوری راحتتر است. اگر پدر و مادر، به شکلی همیشگی با پدربزرگ و مادربزرگِ کودک در ارتباط باشند، احتمال شکلگیری دلبستگی ایمن بیشتر است.
