در این یادداشت، نقش ژنتیک در تعیین خصوصیات ظاهری و رفتاری بچه‌ها را بررسی می‌کنیم. موقع بارداری، اغلب اعضای فامیل و اطرافیان از این حدس و گمان‌ها خوش‌شان می‌آید که بچه شبیه به پدر یا مادرش می‌شود. روز تولد و در همان بیمارستان هم، پرتکرارترین حرف آدم‌ها، تشخیص شباهت‌های نوزاد به پدر و مادرش است.

همین ابتدا خدمت‌تان عرض کنیم هیچ‌کس نمی‌تواند خصوصیات ظاهری و رفتاری افراد را پیش از تولد و فقط از روی اطلاعات ظاهری پدر و مادر تعیین کند. حتی پیچیده‌ترین آزمایش‌های ژنتیکی هم نمی‌تواندد به‌صورت قطعی چیزی را بیان کنند. بنابراین، تکلیف اپلیکیشن‌ها و تست‌های اینترنتی که مدعی پیش‌بینی خصویات ظاهری و نقش ژنتیک هستند، روشن است. همه‌ی آن‌ها، ادعاهایی بی‌پایه دارند.

این‌که نوزاد در نهایت خصوصیاتی مثل قد، رتگ چشم و مو، رنگ پوست و … را از پدرش به ارث می‌برد، یا از مادر، یک راز در این دنیاست. شاید بشود تاحدی ژن غالب را با بررسی‌های الگوهای علمی تعیین کرد، اما به‌هیچ‌عنوان، قطعیتی دراین‌باره وجود ندارد.

نقش ژنتیک در تعیین رنگ مو و چشم

همه‌چیز به DNA برمی‌گردد. احتمال‌های مختلفی برای ترکیب ژن پدر و مادر وجود دارد. بیش‌تر افراد، صفات را به‌صورت مشترک از پدر و مادر به ارث می‌برند. وقتی ژن‌ها با هم ترکیب می‌شوند، می‌تواندد برخی صفات را در فرزند تشدید کنند، و هم‌چننین می‌توانند خصوصیات هم را تضعیف کنند.

بنابراین، از بین بی‌شمار حالت ممکن برای تلفیق ژن‌ها، خصوصیات فرزند پدید می‌آید.

ژن‌هایی که رنگ مو و چشم را تعیین می‌کنند، ملانوسیت‌ها هستند که نقش تولیدکننده‌ی رنگ در بدن را دارند.

تعداد ملانوسیت‌ها و رنگ‌دانه‌ها در نتیجه‌ی تلفیق ژن‌ها، رنگ پوست و مو را تعیین می‌کند. به این ترتیب که هرچه ملانوسیت‌ها بیش‌تر شوند، رنگ مو تیره‌تر می‌شود.

درباره‌ی رنگ چشم باید در نظر داشت، بیش‌تر بچه‌ها با رنگ چشم آبی مایل به خاکستری متولد می‌شوند، اما خیلی زود رنگ چشمشان عوض می‌شود. حتماً دیده و شنیده‌اید که پدر و مادری می‌گویند رنگ چشم فرزندشان آبی یا روشن است، اما رفته‌رفته متوجه می‌شوند رنگچشم فرزندشان دارد تیره می‌شود. دلیل این اتفاق این است که عنبیه‌ی چشم، باری فعال‌شدن باید در معرض نور قرار بگیرد، تا هویت واقعی‌اش را نشان دهد.

اگر چشم پدر و مادر تیره باشد، احتمال این‌که چشم نوزاد هم تیره باشد خیلی زیاد است، اما برای نقش ژنتیک نمی‌توان حکمی قطعی صادر کرد. احتمال کمی وجود دارد که کودک خصوصیات ژنتیکی افراد دیگری از شجره‌نامه‌اش را به ارث ببرد. اما این احتمال، از احتمال ارث‌بردن از پدر و مادر کم‌تر است.

در آوک، مقالاتی با موضوعات متفاوت بخوانید:

انتخاب اسم برای بچه‌ها و تغییرات در طول زمان

آزمایش برای تعیین نقش ژنتیک و محیط

در تاریخ روان‌شناسی، جامعه‌شناسی، زیست‌شناسی و ژنتیک، اختلاف‌نظرهای فروانی در این باره وجود دارد که ژنتیک  و خصوصیاتی که محض تولد در آدم‌ها نهادینه شده‌اند، نقش مهم‌تری در تعیین ویژگی‌های آدم‌ها دارند، یا محیط مهم‌تر است.

تحقیقات زیادی در این‌باره وجود دارد که نتایج آن‌ها تاحد زیادی متناقض است. مثلاً درباره‌ی تعیین قد آدم‌ها، اتفاق نظر بیش‌تری روی اولویت وراثت نسبت به محیط وجود دارد. تحقیقی نشان می‌دهد 70 درصد از قد به نقش ژنتیک برمی‌گردد و 30 درصد به عوامل محیطی مثل ورزش و تغذیه.

جایی که تحقیقات متناقض عمل می‌کنند، در حوزه‌ی رفتار آدم‌هاست. در ایران، تحقیقی انجام شده که نشان می‌دهد در انتخاب شغل از سمت آدم‌ها، وراثت تعیین‌کننده‌تر از محیطی‌ست که در آن تربیت شده. روی این‌جا کلیلک کنید و متن کامل این مقاله‌ی علمی را دریافت کنید.

برای پژوهش درباره‌ی ژنتیک رفتاری، دو شیوه‌ی عمده وجود دارد. یکی این‌که مقایسه بین دوقلوهایی که در محیط‌های مختلفی زندگی کردند، صورت بگیرد، تا ببینیم با وراثت یکسان، محیط متفاوت چه نتیجه‌ای به‌بار می‌آورد.

روش دوم، بررسی فرزندخوانده‌هاست. این روش نشان می‌دهد کسی که فرد بیش‌تر به خانواده‌ی غیرواقعی‌اش که با آن‌ها زندگی کرده شبیه شده، یا با این‌که خانواده‌ی اصلی‌اش را اصلاً ندیده، رفتارش را از آن‌ها به ارث برده.

در تحقیق محل بحث، نتیجه‌گیری شده که در انتخاب شغل، نقش ژنتیک قدرت‌مندت از محیط است. زیرا کسی که اصلاً خانواده‌ی اصلی‌اش را ندیده و فرزندخوانده‌ی خانواده‌ی دیگری بود، تمایلاتی شبیه به خانواده‌ی اصلی‌اش نشان داده.